Hans Andreus en Lucebert speelden een rol op mijn eindexamen (1970, hbs A, Schagen). Bij het schriftelijk examen was een ‘haikoe’ van Hans Andreas het onderwerp van mijn opstel: ‘Niet te geloven:/ iedereen heeft meningen/ alsof het niets is.’ Bij het schriftelijk moest ik Luceberts gedicht ‘Liefde’ verklaren. Het opstel en het gestamel waartoe Lucebert me inspireerde werden zo hoog gewaardeerd dat ze de grandioos verknalde examenopgave boekhouden voldoende compenseerden.
Israël Querido vocht in zijn leven twee ruzies uit die de literair-historische naslagwerken hebben gehaald. De ene ontstond als gevolg van een boek dat van literair-historische waarde is, de andere was een terugkerend thema in een publicatie waarvoor hetzelfde geldt. Het gaat om de ruzie met zijn broer Emanuel, schrijver van een familieroman waarin Israël een hoofdpersoon is die in kwalijke kleuren wordt geschilderd, en om die met zijn niet altijd even trouwe vriend Karel de Wind, schrijver van een biografie van Israël, die daarin wordt weggezet als iemand met een hoogst bedenkelijke levensstijl.
Tussen januari 2008 en december 2012 liet ik, in opdracht van het Geldmuseum, op de kop af vijftig stukjes op de website van De Telegraaf plaatsen. Een terugkerend thema in die stukjes was de vraag hoe Nederlanders met geld omgaan.
In de zandbak van mijn kleuterschool gold de heerschappij van de vuist. ‘Cheirocratie’, heet dat officieel. Ik bedoel maar, ik ben niet van de straat. Ik heb doorgeleerd, jazeker. Goed, die kleuterschool hield ik al na twee dagen voor gezien, maar de toekomst zou nieuwe kansen bieden.
De ware kunstenaar gaf volgens Querido ‘het eeuwig blijvende’, ‘het hoogste’, en ‘Levensgang’ en ‘Menschenwee’ kwamen, zonder volmaakt te zijn, dicht in de buurt. Deze zelffelicitatie veroorloofde de schrijver zich tegenover Telegraaf-verslaggever Elias d’Oliveira, die hem eind 1907 sprak voor de krant. De geïnterviewde viel niet op door bescheidenheid. Émile Zola? Dat was een groot schrijver, jazeker. Maar hemzelf moest je ook niet uitvlakken. Hij, Israël Querido, kon makkelijk net zo groot worden.
De 2017-najaarsaflevering van Tijdschrift voor Biografie stond in het teken van het thema ‘emancipatie’. Binnen dit thema nam het blad vier artikelen op. Een daarvan schreef ik: ‘Bevrijding uit het Amsterdamse getto. Thema in het biografisch oeuvre van Joosje Lakmaker’. Vanaf het einde van de negentiende eeuw, aldus mijn intro, maakten jongeren uit het Amsterdams-Joodse diamantbewerkersmilieu een snelle emancipatie door.
Mijn opa — nergens vond je iemand zoals hij — bezat ‘De ramp. Het fotoboek ten bate van het Nationaal Rampenfonds’. Eind jaren vijftig kon ik hem niet bezoeken of het kwam van de plank. Op het jongetje dat ik toen was maakte het diepe indruk. Hij vertelde er steevast een verhaal bij: ‘In die nacht van zaterdag 31 januari op zondag 1 februari 1953 hield de storm ook huis in de kop van Noord-Holland. Dat werkmanshuisje van jullie, hier vlakbij, stond pal op de wind en liep enorme schade op.’
