‘Geld in een Bommel-/Tom Poes-verhaal van Marten Toonder’ — daarover gingen twee van de vijftig columns die ik als geldonderzoeker schreef voor de website van De Telegraaf. Omdat niet alles van mijn hand als rook hoeft te vergaan, gun ik deze columns, waarin ik een autobiografische toon aansla, een nieuw leven. (Het wakker-Nederlandse dagblad heeft ze een jaar of wat geleden van zijn website geschrapt.) Ze ondergingen voor de gelegenheid een kleine opknapbeurt.
Toen de wereld zestig jaar jonger was, namen mijn ouders voor mijn zusje en mij een abonnement op ‘Walt Disney’s Donald Duck. Een vrolijk weekblad’. Het stripblad was ongekend populair. Het eerste nummer was verschenen op 25 oktober 1952, in een oplage van 150.000 exemplaren. In 1958 was de oplage de 200.000 al ruimschoots gepasseerd. Dit succes was tegen het zere been van de anti-stripgezinden, destijds een niet te verwaarlozen categorie. Mijn ouders waren niet zo nauwdenkend en deden ons met het abonnement een onzegbaar genoegen. Elke dinsdag rond twaalf uur viel het blad bij ons op de mat. Helder staat me nog voor de geest hoe mijn zusje en ik dinsdags tussen de middag zo hard mogelijk vanuit de lagere school naar huis renden. Het was zaak als eerste de strip te bemachtigen. De winnaar van deze strijd, op het scherp van de snede, kon het prachtblad dan nog tijdens het middagmaal tot zich nemen.
Donderdag 22 november 2012 hield ik een voordracht tijdens het negentiende Actualiteitencongres Schuldhulpverlening (Meeting Plaza, Maarssen). Mijn betoog kreeg een kil onthaal. De zaal, gevuld met professionals voor wie het gezegde opging dat de een z’n nood de ander z’n brood is, had er geen boodschap aan. Het verhaal krijgt hier een reprise. Verdiend of onverdiend — dat mag u uitmaken. Ter voorbereiding van mijn voordracht dook ik destijds uit mijn archief een oudere column op van mijn hand, die aan mijn onderwerp raakte. Die column, eerder geplaatst op de website van De Telegraaf (maar daar inmiddels geschrapt), krijgt u hier na mijn congresbetoog van november 2012 als toegift.
Een van de auteurs die ik tijdens mijn sociologiestudie gretig las, was George Orwell. Hij werd me aangereikt door hoogleraar Joop Goudsblom, bij wie ik in de doctoraalfase ‘in de bankjes’ zat. Van Goudsbloms colleges zal ik er weinig hebben overgeslagen. Het aantrekkelijke was dat Goudsblom, die aan de UvA de vakgroep Sociologie en Geschiedenis onder zijn hoede had, zelden of nooit een sessie voorbij liet gaan zonder de enge vakgrenzen van de sociologie te overschrijden. Wilden we leren goed te schrijven? Dan waren we verplicht elke avond een uur Karel van het Reve te lezen. Volgens Goudsblom was George Orwell een veel betere socioloog dan allerlei academische vaksociologen: ‘Diens vier delen ‘Collected essays, journalism and letters’ — aanbevolen!’
In de roman ‘De doodsklok van het Damrak’ van Willem Paap wordt gespeeld met het verband tussen ‘zelfmoord’ en ‘financiële crisis’. Het verhaal speelt zich af in 1907, het jaar dat ging gelden als een inktzwarte bladzijde in de geschiedenis van de Amsterdamse effectenbeurs. Het Damrak beleeft in het boek (en ook in het echt; veel wijst daarop) ramp op ramp. Miljoenen guldens verdampen. Deze beurscatastrofes gaan gepaard met een reeks zelfmoorden van zo’n gruwelijke omvang, dat Paap aanleiding ziet 1907 in ‘De doodsklok van het Damrak’ (omineuze titel!) te typeren als het ‘zelfmoordenaarsjaar’. Hoeveel valt er af te dingen op het werkelijkheidsgehalte van Paaps zelfmoordverhalen? Veel, zeer veel, aldus mijn betoog in het boek ‘Crisis!’ Voor het financiële rampjaar 1907 is in de officiële statistieken niets van een uitzonderlijke stijging van het aantal zelfmoorden terug te vinden.
In zijn dissertatie combineert Pim Waldeck een analyse van de buitenlandse politiek in de Bataafs-Franse tijd met een levensbeschrijving van Maarten van der Goes van Dirxland (1751-1826). Een lastige klus, die Waldeck volgens recensent Postma naar behoren klaart.
Eén levensfase uitgezonderd, ben ik als werkend mens nooit overdreven ambitieus geweest. De uitzondering betreft de beginjaren 2000, toen ik mijn schamele kost verdiende als bibliothecaris bij Het Koninklijk Penningkabinet in Leiden. Dit numismatisch museum was in die periode betrokken bij fusieonderhandelingen, die uiteindelijk resulteerden in de oprichting van het Geldmuseum. Het Geldmuseum was vanaf 2003 in aanbouw in Utrecht en zou daar in 2007 zijn poorten openen voor het publiek. Ik wilde bij dit museum met alle geweld aan de slag als ‘onderzoeker geldcultuur’ en ik schreef me suf aan discussiestukken, literatuurrapporten enzovoort om die positie te bemachtigen. Met succes: januari 2006 was mijn aanstelling in de geambieerde functie een feit.
