In some of his writings the Dutch author Israël Querido (1872-1932) gets very much worked up about woman shylocks operating in the Jordan Quarter in Amsterdam, notably in his novel ‘De Jordaan’ [The Jordan Quarter] and in his autobiographical account ‘Mijn zwerftochten door Jordaan en donker Amsterdam’ [My Wanderings through the Jordan Quarter and Sinister Amsterdam].
De term ‘vrekkigheid’ ving ik voor het eerst op toen ik een jaar of tien was. In die tijd behoorde het wekelijkse bezoek aan mijn opa, een kolenboer op het Westfriese platteland, tot de hoogtepunten van mijn bestaan. Z’n handel liep matig, wat gelukkig niet ten koste ging van z’n humeur. Toch maakte ik één keer mee dat hij zich buitensporig opwond. Het betrof grote boeren die de rekening maar niet betaalden. ‘Rijke stinkerds!’ riep hij uit. ‘Weet je wat het is met die lui? Ze schijten niet voor elven.’ Een Freudiaanse wijsheid van het zuiverste water. Ach, mijn opa, nergens vond je iemand zoals hij.
Ik heb sociologie gestudeerd. Op dat verleden kijk ik lang niet altijd met genoegen terug. Maar wel als het gaat om het plankje in mijn boekenkast waarop ik het etiket ‘favoriete vakliteratuurʼ plakte. Op dat plankje stond onder meer ‘The Sociological Imagination’ van de Amerikaanse socioloog C. Wright Mills (oorspronkelijk verschenen in 1959; daarna nog een paar keer herdrukt). Mills betoogt in dit boek dat sociologen pas inzicht kunnen verschaffen in de handel en wandel van mensen als zij verhelderen hoe de levens van die mensen zijn ingebed in de kleinere en grotere historisch-maatschappelijke verbanden waarvan zij deel uitmaken. Hij spoort sociologen aan het biografisch genre te beoefenen.
Parijs, zondag 13 december 1896, 21 rue de Bruxelles. Israël Querido’s vriend Andries de Rosa spreekt Émile Zola.
Antoine Roquentin, hoofdpersoon in Sartre’s roman ‘Walging’, mislukt als biograaf. Hij zegt niet eens de kracht te hebben zijn eigen verleden vast te houden; hoe kan hij dan verwachten dat hij het verleden van een ander aan de vergetelheid zal ontrukken?
Laatst werd ik geïnspireerd tot een middag grasduinen in mijn ‘Historisch Nieuwsblad’-verzameling. Ik herlas een artikel uit de jaargang 1998. Dit artikel wil ik hier met u delen. Ik nam mijn lezers daarin mee naar het Duitsland van 1878, waar Otto von Bismarck, de architect en eerste kanselier van het keizerrijk, aanleiding zag voor een poging de sociaaldemocratie onder zijn ijzeren vuist te verpletteren.
12 november 1998 herdacht Oostenrijk zijn tachtigjarig bestaan als republiek. Door Historisch Nieuwsblad (HN) eropuit gestuurd, was ik een dikke week in Wenen om inspiratie op te doen en materiaal te verzamelen voor een verhaal. Mijn missie was op locatie tachtig jaar in de tijd terug te gaan, naar de geboortedag van de republiek, 12 november 1918, dag die, zoals ik wist, tumultueus verliep. Ik wilde het stadium bereiken dat ik de gebeurtenissen van die roerige geboortedag kon reconstrueren. Het verhaal waarmee ik thuiskwam, verscheen in de 1998-decemberaflevering van HN. We zijn nu twintig jaar verder: vandaag, 12 november 2018, herdenkt de Republik Österreich zijn honderdjarig bestaan. Een mooie gelegenheid om mijn verhaal uit 1998 met u te delen.
11 november 2018, honderd jaar einde Eerste Wereldoorlog — een geschikt moment om een afscheid bekend te maken, mijn afscheid van de paar meter ‘WO I’-boek die in de zolderkast heeft staan te verstoffen en te verdoffen. De verzameling is toevertrouwd aan de kringloop. De Slegte was niet geïnteresseerd en de oud-papiercontainer was geen optie. Het verdriet om dit afscheid mag geen naam hebben. Mijn ‘Veertien Achttien’-fascinatie heeft de afgelopen jaren allengs plaatsgemaakt voor een zekere ‘Grote Oorlogs’-moeheid; het gevoel van ‘lekker opgeruimd’ overheerst.
Rond het midden van de negentiende eeuw leefde de Nederlandse arbeidersbevolking in het algemeen in bittere armoede. De schrijver Multatuli (1820-1887) behoorde tot de eerste cultuurdragers die op dit kwaad de aandacht vestigden.
‘Geld in een Bommel-/Tom Poes-verhaal van Marten Toonder’ — daarover gingen twee van de vijftig columns die ik als geldonderzoeker schreef voor de website van De Telegraaf. Omdat niet alles wat ik aan de tekstverwerker toevertrouwde de status hoeft te krijgen van een voor anderen onbereikbaar ‘Word’-bestand in mijn computer, gun ik deze columns, waarin ik een autobiografische toon aansla, een nieuw leven. (Het wakker-Nederlandse dagblad heeft ze een jaar of wat geleden van zijn website geschrapt.) Ze ondergingen voor de gelegenheid een kleine opknapbeurt.
